Jakub Jernajczyk – „Formuły i metafory”. Galeria Rondo Sztuki
11.04.2025 o godzinie 17.00 w Galerii Rondo Sztuki w Katowicach odbędzie się wernisaż wystawy Jakuba Jernajczyka „Formuły i metafory”, której jestem kuratorem. Oto mój tekst poświęcony temu projektowi.
PIOTR ZAWOJSKI
Uwidacznianie niewyrażalnego – „Formuły i metafory”
„Jest zaiste coś niewyrażalnego. To się uwidacznia, jest tym, co mistyczne”.
Ludwig Wittgenstein, „Tractatus logico-philosophicus”
- To, że są rzeczy, które nie dają się wyrazić w języku (również języku matematyki, czyli formułach liczbowych) to prawda oczywista, by nie powiedzieć banalna.
1.1 Dlatego poszukiwanie ich wizualnych albo też audiowizualnych egzemplifikacji, zaklętych w postaci minimalistycznych form artystycznych, to prawdziwe wyzwanie dla artysty.
1.2 By mu sprostać musi on jednak dysponować zestawem odpowiednich narzędzi – nie tylko medialnych, ale i tych, które stanowią jego konceptualny background – w przypadku „Formuł i metafor” to profesjonalne przygotowanie matematyczne. - Art sine scientia nihil est – ta myśl przypisywana jest francuskiemu matematykowi, geometrze i architektowi Jeanowi Mignotowi.
2.1 Miał ją wypowiedzieć pod koniec czternastego stulecia wezwany do Mediolanu, by wspomóc budowniczych tamtejszej katedry. W istocie „sztuka bez nauki jest niczym”.
2.2 Matematyk wspierał powstanie wielkiego – dosłownie i w przenośni – dzieła sztuki, jednej z najwspanialszych katedr gotyckich, jakie kiedykolwiek powstały. To tylko dowodzi, że matematyka może wspomagać twórców sztuki, bez niej nie powstałoby wiele arcydzieł będących świadectwem wielkości ludzkiego ducha. - Art and science i art@science, art-based research i research-based art, matematyka i filozofia, logika i emocje, intuicje i analiza.
3.1 Czy to opozycje binarne (wedle Claude’a Lévi-Straussa tego typu opozycje to fundamentalne struktury, w oparciu o które tworzona jest kultura oraz systemy modelujące ludzkie myślenie), czy też schematy ograniczające myślenie?
3.2 Sztuka i nauka, albo sztuka zakorzeniona w nauce, to obecnie jedna z możliwości, która synergicznie splata osiągnięcia nauk ścisłych, w tym przypadku matematyki, z wyobraźnią i kreatywnością artysty. Jakub Jernajczyk swoimi realizacjami dowodzi, że można przekroczyć owe binarne opozycje. - W „Przedmowie” do publikacji zatytułowanej „Argumenty wizualne” towarzyszącej wystawie artysty w Muzeum Współczesnym Wrocław (w 2024 roku) Zbigniew Rybczyński napisał, że dzieła Jernajczyka „są rzadkim przykładem sztuki prawdziwie eksperymentalnej”. W czym wyraża się owe eksperymentatorstwo?
4.1 Artysta w konkluzji zamieszczonego we wspomnianym tomie tekstu pisze: „Ćwicząc widzenie, ćwiczymy myślenie!”. Splot konceptualnych założeń opierających się na wybranych formułach oraz tego co widzialne, co jest efektem tworzenia wizualnych metafor tych matematycznych formuł – stanowi rodzaj współdziałania wyobraźni i intelektu.
4.2 Nie musi to oznaczać wyłącznie chłodnej, intelektualnej pracy umysłu. To raczej przykład strategii, którą określiłbym mianem indukowania logicznych emocji. Wszak procedury matematyczne nieraz bliskie są formułom omalże mistycznym. - Prezentowane na wystawie „Formuły i metafory” prace można podzielić na kilka odrębnych kategorii, choć wszystkie one realizują tytułowe założenia badawcze i artystyczne. To przykład epistemologii wizualnej z pogranicza nauki i sztuki.
5.1 Metafory wizualne formuł matematycznych.
5.2 Gry językowe z zapisem formalnym.
5.3 Modele geometryczne procedur obliczeniowych.
5.4 Modele geometryczne struktur matematycznych.
5.5 Metafory wizualne procesów poznawczych. - Trawestując Wittgensteina można byłoby stwierdzić, że tego czego nie można wyrazić w języku matematyki, to trzeba zobrazować. Wystawa „Formuły i metafory” jest tego wymownym dowodem.